İcra Hukuku: İcra Takibi, Haciz, Maaş Haczi, Mal Beyanı ve Borçlu Hakları
İcra hukuku, borçların tahsil edilmesini sağlayan ve alacaklı ile borçlu arasındaki hukuki dengeyi koruyan çok önemli bir hukuk alanıdır. Antalya’da özellikle kredi borcu, kiracı–ev sahibi uyuşmazlıkları, senet–çek alacakları, araç satışları, ticari borçlar ve nafaka ödemelerinden kaynaklanan icra takipleri yoğun biçimde görülmektedir. Bu nedenle hem alacaklının hem borçlunun haklarını doğru bilmesi büyük önem taşır. Amioglu Hukuk Bürosu olarak Antalya’da icra takibi ve haciz süreçlerinin en sık karşılaşılan yönlerini bu rehberde ayrıntılı şekilde ele alıyoruz.
İcra sürecinin ilk adımı, alacaklının icra takibi başlatmasıdır. İcra takibi iki şekilde başlatılabilir: ilamsız ve ilamlı takip. Antalya’da en çok kullanılan yöntem ilamsız takip olup; senet, fatura, kira alacağı, kredi borcu gibi durumlarda uygulanır. Alacaklı icra dairesine başvurarak borçlunun aleyhine takip başlatır. Takip başlatıldığında borçluya ödeme emri gönderilir.
Ödeme emri borçlunun adresine tebliğ edildiğinde borçlu için kritik bir süre başlar. Borçlu 7 gün içinde itiraz edebilir. Bu süre içinde itiraz edilmezse borç kesinleşir ve haciz aşamasına geçilir. Antalya’da birçok borçlu, ödeme emrini ciddiye almamakta ve süresi içinde itiraz etmediği için hak kaybı yaşamaktadır.
İtiraz etmek için borcun tamamına, bir kısmına veya faiz–masraf unsurlarına itiraz edilebilir. Borçlu “borcum yok”, “ödendi”, “zaman aşımına uğradı”, “imza bana ait değil” gibi savunmalar yapabilir. İtirazın kabul edilmesi durumunda alacaklı takibe devam edebilmek için mahkemeye başvurmak zorundadır.
Ödeme emri kesinleştiğinde alacaklı haciz talep edebilir. Haciz, borçlunun malvarlığına icra dairesi tarafından el konulması işlemidir. Antalya’daki icra müdürlükleri; Muratpaşa, Kepez, Konyaaltı, Alanya ve Manavgat bölgelerinde yoğun şekilde haciz işlemleri yapmaktadır. Haciz, borçlunun evine, iş yerine veya banka hesaplarına uygulanabilir.
Maaş haczi borçlular hakkında en sık uygulanan haciz yöntemlerinden biridir. Devlet memurları, özel sektör çalışanları ve emekliler için maaş haczi uygulanabilir. Ancak maaşın tamamı haczedilemez. Kanuna göre maaşın en fazla dörtte biri (1/4) haczedilebilir. Nafaka borçlarında ise bu oran daha yüksek olabilir. Antalya’da turizm sektöründe çalışan personelin maaş haczi işlemleri özellikle sezon sonlarında yoğunlaşmaktadır.
Banka hesaplarına haciz uygulanması durumunda, borçlunun hesabına bloke koyulur. Borçlu hesabını kullanamaz hale gelir. Ancak banka hesaplarının tamamı haczedilemez. Borçlunun maaş hesabı, nafaka hesabı ve sosyal yardım hesapları koruma altındadır. Bu hesaplara konulan blokeler hukuka aykırı olup kaldırılması mümkündür.
Birçok borçlu haciz sürecinde paniğe kapılmakta ve haklarının farkında olmadan yanlış adımlar atmaktadır. Oysa ki borçlunun da birçok hakkı vardır. Borçlu haczedilemeyen mallar kapsamında evindeki yaşam ihtiyaçları olan eşyaların haczine karşı çıkabilir. Örneğin:
- Yatak odası takımı
- Buzdolabı, çamaşır makinesi, fırın, ocak
- Halı, perde, kanepe
- Temel mutfak eşyaları
- Çocukların eğitim eşyaları
Bunlar haczedilemeyecek eşyalar arasındadır. Antalya’da yapılan haciz işlemlerinde bazen bu tür eşyaların da haczedilmek istendiğine rastlanmaktadır. Bu durumda borçlu derhal şikâyet yoluna başvurabilir.
İcra takibinde en önemli konulardan biri de mal beyanı zorunluluğudur. Borçluya ödeme emri kesinleştikten sonra icra müdürlüğü “mal beyanı” talep eder. Borçlu 7 gün içinde malvarlığını beyan etmek zorundadır. Mal beyanı yapmayan kişiye disiplin hapsi uygulanabilir. Antalya’da birçok borçlu mal beyanı zorunluluğunu bilmediği için cezai yaptırımla karşılaşmaktadır.
İcra sürecinde bir diğer önemli konu borç yapılandırması ve taksitlendirmedir. Borçlu dilerse icra müdürlüğü aracılığıyla taksitli ödeme talep edebilir. Alacaklı kabul ederse borç taksitlendirilir ve haciz işlemleri durur. Özellikle Antalya’da turizm sektöründe çalışanlar, sezonluk gelir dengesizliği nedeniyle taksitlendirme yolunu sık kullanmaktadır.
Haciz işleminden sonra malların satışı aşamasına geçilir. Bu aşamada icra dairesi malları açık artırmaya çıkarır. Taşınmazlarda satış ilanı e-İhale üzerinden yapılır. Aracın veya evin satılmasıyla elde edilen para, alacaklıya ödenir; kalan miktar varsa borçluya iade edilir. Antalya’da icra ihalelerinin büyük bölümü e-ihale sistemi ile yapılmaktadır ve katılım oldukça yüksektir.
İcra takibine karşı yapılabilecek bir diğer işlem de menfi tespit davasıdır. Borçlu olmadığı halde hakkında icra takibi başlatılan kişi, borçlu olmadığını mahkemede ispatlayabilir. Davanın sonunda haksız icra takibi yapıldığı tespit edilirse alacaklı tazminat ödemek zorunda kalabilir.
Bir diğer yöntem de istirdat davasıdır. Borçlu olmadığını bilmeden icra dosyasına ödeme yapan kişi, ödediği parayı geri almak için istirdat davası açabilir. Antalya’da özellikle banka hacizlerinde fazla tahsilat durumlarında istirdat davaları sıkça açılmaktadır.
Nafaka borcu icra takiplerinin en hassas alanlarından biridir. Nafaka borcu ödenmediğinde icra müdürlüğü aracılığıyla hem haciz uygulanabilir hem de borçlunun 3 aya kadar tazyik hapsi ile karşılaşması mümkündür. Bu nedenle nafaka borçlarında yapılandırma ve zamanında ödeme hayati önem taşır.
Antalya’da özellikle ticari icra dosyaları hızla artış göstermektedir. Şirket alacakları, faturaların ödenmemesi, taşıma–lojistik hizmetleri, turizm firmaları arasındaki ticari anlaşmazlıklar icra yoluyla tahsil edilmektedir. Bu tür davalarda itirazın iptali veya menfi tespit davaları sıklıkla açılır. Amioglu Hukuk Bürosu olarak ticari icra dosyalarında güçlü delil hazırlığı ve strateji oluşturulmasının sonuca doğrudan etki ettiğini belirtmek isteriz.
Borçluların en çok merak ettiği konulardan biri de ev haczi durumudur. Kanuna göre borçlunun tek konutu belirli şartlarla haczedilemez. Eğer borçlunun yaşamını sürdürdüğü ev ekonomik ve sosyal durumuna uygunsa, bu evin haczi mümkün olmayabilir. Ancak lüks nitelikte bir evin haczi mümkündür. Antalya’da özellikle yazlık bölgelerde ikinci konutların haczi sıkça uygulanmaktadır.
Sonuç olarak icra hukuku, hem borçluyu hem alacaklıyı koruyan, teknik detaylarla dolu bir alandır. Doğru yönlendirme yapılmadığında ciddi hak kayıpları yaşanabilir. Amioglu Hukuk Bürosu olarak Antalya’da yürüttüğümüz icra dosyalarında, borçluların haklarını koruyarak süreci en az mağduriyetle tamamlamalarını sağlıyor; alacaklılar için de hızlı ve etkin tahsilat süreçleri yürütüyoruz. İcra takibi, haciz, maaş haczi, mal beyanı ve satış aşamalarının her biri profesyonel destek gerektiren süreçlerdir ve bu rehber, sürecin tüm aşamalarını aydınlatmak amacıyla hazırlanmıştır.
