İşçi Alacakları, Kıdem–İhbar Tazminatı, Fazla Mesai ve Mobbing
Antalya, turizm sektörünün yoğunluğu nedeniyle Türkiye’nin en hareketli iş piyasasına sahip şehirlerinden biridir. Otel, restoran, taşımacılık, inşaat, sağlık, güvenlik, eğlence sektörü ve perakende gibi alanlarda yüz binlerce çalışan görev yapmaktadır. Bu sektörlerin birçoğunda iş yükü yüksek, çalışma saatleri uzun ve personel dönüşümü hızlı olduğu için işçi alacaklarına ilişkin uyuşmazlıklar da sıkça gündeme gelmektedir. Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai, yıllık izin, ulusal bayram–genel tatil ücretleri ve mobbing iddiaları iş mahkemelerinin Antalya’da en yoğun baktığı dava türleri arasında yer almaktadır.
İşçi alacaklarının temelinde, işçinin işverene karşı emeğinin karşılığını tam ve zamanında alma hakkı yatar. İşverenin ücret, izin, mesai ve sigorta konusunda yükümlülüklerini eksik yerine getirmesi durumunda işçi, hukuki haklarını kullanabilir. Amioglu Hukuk Bürosu olarak Antalya’da işçi–işveren uyuşmazlıklarının en yaygın görünme biçimlerini ve işçilerin sahip olduğu hakları bu rehberde kapsamlı bir şekilde ele alıyoruz.
İşçi alacakları denildiğinde akla gelen ilk haklardan biri kıdem tazminatıdır. Kıdem tazminatı, en az bir yıl aynı işyerinde çalışan işçiye, belirli şartlar dahilinde ödenen bir haktır. İşçinin işten çıkarılması, sağlık sebepleri, emeklilik, kadın işçinin evlilik nedeniyle feshi veya haklı nedenle fesih gibi durumlarda kıdem tazminatı doğar. Antalya’da turizm sektöründe sık rastlanan “sezonluk iş” kavramı, kıdem tazminatı hesaplamalarında önemli bir yere sahiptir. Sezonluk işçiler birden fazla yıl aynı işyerinde çalışmışlarsa, her sezon bir bütün olarak kıdemlerine eklenir.
İhbar tazminatı ise iş sözleşmesinin haber verilmeden veya kanuni bildirim süresine uyulmadan sona erdirilmesi durumunda gündeme gelir. İşveren işçiyi ihbarsız şekilde işten çıkardığında, çalışma süresine göre belirlenen ihbar tazminatını ödemek zorundadır. Aynı şekilde işçi de işvereni ihbarsız şekilde terk ederse ihbar tazminatı ödemek zorunda kalabilir. Antalya’da en çok karşılaşılan sorunlardan biri, işçinin sözlü olarak işten çıkarılmasıdır. Oysa ki fesih mutlaka yazılı yapılmalı ve gerekçe açıkça belirtilmelidir.
Fazla mesai alacağı da işçi alacakları içinde önemli bir yer tutar. Antalya’da turizm sezonunda birçok çalışan günde 10–12 saat çalışmakta, ancak fazla mesai ücretlerini alamamaktadır. Kanuna göre haftalık çalışma süresi 45 saattir. 45 saatin üzerindeki her çalışma fazla mesai olarak kabul edilir ve yüzde 50 zamlı ödenir. Hafta tatilinde çalışma ise yüzde 100 zamlıdır. İşçinin “ben fazla mesai yapmak istemiyorum” deme hakkı vardır; zorla fazla mesai yaptırılamaz.
Fazla mesainin ispatı önemlidir. İş yerindeki giriş–çıkış kayıtları, vardiya çizelgeleri, kamera kayıtları, tanık beyanları ve işçinin iş yoğunluğu bu ispatta önemli rol oynar. Antalya’da özellikle otel ve restoranlarda tutulan vardiya çizelgeleri çoğu zaman gerçeği yansıtmaz. Bu nedenle tanık delili büyük önem taşır. Amioglu Hukuk Bürosu olarak fazla mesai davalarında işçinin çalıştığı sektöre göre özel çalışma analizleri hazırlayarak mahkemeye sunuyoruz.
İşçinin bir diğer önemli hakkı yıllık izin alacağıdır. Her işçi, çalışma süresine göre belirli sayılarda yıllık izin kullanma hakkına sahiptir. Antalya’da sezonluk işlerde çalışan pek çok kişi yıllık izinlerini kullanamadıkları için işten ayrıldıklarında toplu izin ücreti talep ederler. Yıllık izin kullandırılmamışsa, işveren izin ücretini işçiye ödemek zorundadır. İşçi izin kullandığını ispat etmek zorunda değildir; izin çizelgelerini saklamak işverenin sorumluluğudur.
Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde yapılan çalışmalar da ücrete tabidir. Bu günlerde çalışan işçilere %100 zamlı ödeme yapılmalıdır. Antalya’da 29 Ekim, 23 Nisan gibi resmi tatillerin yanı sıra turizm yoğunluğu nedeniyle birçok özel etkinlikte de işçiler çalışmaktadır. İşçinin bu günlerde çalışması zorunlu kılınamaz; çalıştırılıyorsa günübirlik ek ödemesi yapılmalıdır.
İşçi alacaklarının yanı sıra, son yıllarda Antalya’da en çok artan konulardan biri mobbing (psikolojik taciz) davalarıdır. İşyerinde sürekli baskı, küçümseme, dışlama, hakaret, tehdit, görev tanımına aykırı sorumluluk yükleme gibi davranışlar mobbing kapsamında değerlendirilir. Mobbing gören işçi, hem manevi tazminat hem de iş sözleşmesini haklı nedenle fesih etme hakkına sahiptir. Mobbing sürecinde tutulacak notlar, mesajlaşmalar, tanıklar ve kamera kayıtları önemli delil oluşturur.
İş kazaları da Antalya’da oldukça yaygındır. Turizm, inşaat ve güvenlik sektörleri iş kazalarının en sık göründüğü alanlardır. İş kazası geçiren işçi; maddi tazminat, geçici iş göremezlik, sürekli iş göremezlik ve manevi tazminat talep edebilir. İş kazasının işveren hatası nedeniyle meydana gelmesi durumunda sorumluluk daha da ağırlaşır. İşveren iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini almak zorundadır.
İşten çıkarılan işçi için en önemli konulardan biri haklı fesih – haksız fesih ayrımıdır. İşveren geçerli bir sebep olmadan işçiyi işten çıkaramaz. Geçerli sebep; performans düşüklüğü, devamsızlık, işyerindeki düzenin bozulması gibi objektif sebeplerdir. Keyfi fesih yapılamaz. Antalya’da bazı işletmeler sezon sonunda çalışanları “performans düşüklüğü” gerekçesiyle işten çıkarmaya çalışmakta, oysa gerçek sebep maliyettir. Bu gibi durumlarda işçi hem işe iade davası açabilir hem de tazminat hakkı doğar.
İşe iade davası, işçinin işten çıkarılmasının geçersiz olduğu durumlarda gündeme gelir. 30’dan fazla çalışanı olan işyerlerinde iş güvencesi hükümleri uygulanır. İşçi işten çıkarıldığında 30 gün içinde arabuluculuğa başvurur. Anlaşma olmazsa dava açılır. İşe iade davasını kazanan işçi 4 aya kadar boşta geçen süre ücreti ve 4–8 ay arasında işe başlatmama tazminatı alabilir.
Arabuluculuk, işçi alacakları ve işten çıkarılma süreçlerinde zorunludur. Antalya’da iş hukuku uyuşmazlıkları arabuluculukta çoğu zaman çözüme kavuşmaktadır. Anlaşma olmazsa dava açılabilir. Amioglu Hukuk Bürosu olarak arabuluculuk sürecinde işçinin hangi haklara sahip olduğunu detaylı şekilde analiz ederek en doğru sonuca ulaşmasını sağlıyoruz.
İşçi alacakları davalarında en kritik unsur delillerdir. İşçinin elinde belge olmasa bile, tanık delili büyük önem taşır. Aynı işyerinde çalışan tanıkların beyanları mahkeme tarafından kabul edilir. Antalya’daki iş mahkemeleri, özellikle turizm sektöründeki davalarda tanık beyanlarını dikkate alarak karar vermektedir.
Sonuç olarak, işçi alacakları, tazminat hakları, fazla mesai, mobbing, izin ücretleri ve iş kazaları profesyonel bir hukuki süreci gerektirir. Amioglu Hukuk Bürosu olarak Antalya’da işçi haklarının korunması, tazminat alacaklarının doğru hesaplanması ve işçilerin mağdur olmadan süreci tamamlaması için kapsamlı hukuki destek sunuyoruz. İşçi–işveren dengesinin hassas olduğu bu alanda bilinçli hareket etmek işçinin geleceğini doğrudan etkileyen en önemli adımdır.
